“… dus hup, dan maar volop erin!”

Ilonka van den Brink werkt voor de OddV in Barneveld. Ze werd lid van de werkgroep Dienstverlening van de gemeentelijke projectgroep Omgevingswet. Zo is ze actief betrokken bij de invoering van de nieuwe wet.

Van controle vooraf naar toetsing achteraf

“De Omgevingswet brengt twee belangrijke verschuivingen met zich mee. Nu proberen we van tevoren zo veel mogelijk dicht te timmeren met regels, wetten en voorwaarden: het bekende ‘nee, tenzij’. Dat verschuift naar ‘ja, mits’: ja, u kunt uw plan uitvoeren, mits u voldoet aan deze regels, wetten en voorwaarden. We gaan dus van controle vooraf naar toetsing achteraf. Ik verwacht dan ook een grotere rol voor handhaving.

Van kwantiteit naar kwaliteit

De tweede verschuiving is die van kwantiteit naar kwaliteit. Onze werkprocessen zijn nu vooral gericht op het tijdig verwerken van alle aanvragen en de besluitvorming daarover. De verschuiving naar kwaliteit betekent dat we ons daarnaast gaan afvragen hóe we verwerken en besluiten. We proberen erachter te komen wat het beste is voor de aanvrager, de klant. Dat nemen we dan als uitgangspunt. We zullen dus meer tijd besteden aan communicatie.”

Kwaliteiten en vaardigheden

Dat brengt het gesprek op welke kwaliteiten en vaardigheden je nodig hebt om de wet te kunnen uitvoeren. “Straks hebben we elkaar meer nodig, moeten we meer afstemmen en overleggen. Een technische achtergrond en inhoudelijke kennis zijn niet meer genoeg. We moeten ook juridisch onderlegd zijn of bereid ons daarin te ontwikkelen. En communicatieve vaardigheden worden echt onmisbaar.

Elke verandering brengt onzekerheid

Ik weet nog goed hoe ik zelf reageerde toen de Wabo werd ingevoerd. Dat was zo’n enorme verandering dat ik eerst dacht dat het nooit goed zou komen. Elke verandering brengt onzekerheid met zich mee, zeker binnen de overheid. Bepaalde beroepen trekken nou eenmaal bepaalde mensen aan.

Loslaten

De nieuwe werkwijze betekent ook ‘loslaten’. Ik ben benieuwd hoe gemeenten hiermee omgaan. Als je meer loslaat, heb je minder zeggenschap. Gemeenten moeten dus bepalen wat ze belangrijk vinden en waar ze nog invloed op willen uitoefenen. De Omgevingswet geeft gemeenten meer vrijheid. Aangezien de OddV voor vijf gemeenten werkt, is het dus zaak te zorgen dat die vrijheid werkbaar blijft. Over de afhandeling en procedures zijn we nu al per gemeente aan het afstemmen. Zo ook met de gemeente Barneveld. Met verschillende werkgroepen nemen we verschillende aspecten onder de loep, zoals de wet- en regelgeving, digitalisering en dienstverlening.”

In de schoenen van de klant

Ilonka stapt voor de werkgroep regelmatig in de schoenen van de klant. “Als mensen nu een aanvraag indienen, komen ze in een soort ‘black box’ terecht. Ze hebben geen idee wat er wanneer met hun aanvraag gebeurt. Dat er in de tussentijd adviseurs en deskundigen betrokken zijn, blijft voor hen buiten beeld. We zijn niet gewend om de aanvrager actief te informeren. Als we dat kunnen veranderen, maken we al een hele slag. Ik denk namelijk dat het leidt tot meer klanttevredenheid.

Communicatie is de sleutel

Volgens mij ligt de focus nog niet genoeg op de mensen achter de plannen en aanvragen. We denken en praten vaak in adressen: ‘Heb jij het plan van Hoofdstraat 63 al gezien?’ Als we ons realiseren dat het plan van mevrouw Jansen is, krijgen we over en weer een heel ander contact. Ook overleg met omwonenden wordt steeds belangrijker. Dat vind ik een goede zaak, maar de uitvoering van een plan moet niet alleen afhangen van de toestemming van de buren. Dat zou leiden tot willekeur. Communicatie is voor alle betrokkenen de sleutel. Vaak krijgen mensen pas achteraf uitleg. Licht plannen vóóraf toe, plaats ze in het grotere geheel, schets de toekomst. Het gaat immers wel over hun leef- en werkomgeving.

De Omgevingswet vraagt van ons dat we automatismen loslaten. We moeten opnieuw lezen, overleggen, uitvinden. Die nieuwe wetgeving komt er nou eenmaal, dus hup, dan maar volop erin. Wat mij betreft is de Omgevingswet geslaagd als we tevreden klanten én medewerkers hebben. Klanttevredenheid zit ‘m overigens niet per se in de snelheid van procedures. Een goede procedure mag best langer duren, als er maar goed is gecommuniceerd. Al is het niet direct vanaf 1 januari 2021, uiteindelijk zal de Omgevingswet wel werken.”